English
Nederlands
door Patrick van Schie
Dit jaar verscheen het tweede boek van Lea Ypi, de Albanese vrouw die eerder Vrij schreef dat ging over het leven in Albanië gezien door haar kinderogen. Haar nieuwe boek Onwaardig is een in romanvorm geschreven verslag van haar speurtocht naar het leven van vooral haar grootmoeder van vaders zijde: Leman Ypi (geboren Leskoviku). Van dit boek is vorige maand een vertaling in het Nederlands verschenen.
Lea’s speurtocht voert terug naar de periode tot voor de Eerste Wereldoorlog, van verval van het Ottomaanse Rijk en het ontstaan van de staat Albanië. Haar grootmoeder was een Griekse vrouw uit Salonica ) Thessaloniki) die in de Tweede Wereldoorlog verhuisde naar Albanië en daar Lea’s grootvader ontmoette. Grootvader Asllan was politiek gezien een sociaal-democraat en kende de latere Albanese ‘Stalin’, Enver Hoxha, nog uit zijn middelbare schooltijd. Dit hielp hem echter geenszins toen de communisten in 1945 aan de macht kwamen. Asllan werd in mei 1947 gearresteerd, en vervolgens gemarteld en tot een bekentenis gedwongen die de volgende passages bevatte:
‘Bij verschillende gelegenheden heb ik mij als volgt geuit:
De volksdemocratische [d.i. communistische; PvS] regering van Albanië is een dictatoriale regering. Ze doden, zetten mensen gevangen en vellen willekeurige gerechtelijke vonnissen. De maatregelen die de instanties van de Staatsveiligheidsdienst nemen, zijn wreed en extreem. Ik zei dat er in Albanië geen vrijheid van meningsuiting bestaat. Alleen communistische elementen mogen vrij schrijven, terwijl anderen gecensureerd worden.
Ik zei dat de leiders en belangrijkste bestuurders van de staat niet vanwege hun ervaring of competentie hoge posities bekleden, maar omdat ze als leden van de Communistische Partij het vertrouwen genieten. Om dezelfde reden bestaat er ook grote verwarring over het systeem volgens welke rechters in rechtbanken worden benoemd: dergelijke rechters hebben geen technisch-juridische ervaring en zijn niet in staat om de wetten te interpreteren, zodat ze telkens beslissingen nemen die deze ondergraven.
Ik zei dat de belastingwetten een volmacht zijn voor onteigening. Mensen worden niet belast op basis van hun winst, maar op basis van hun totale vermogen.’
Een tamelijk adequate omschrijving van het communisme in de praktijk. Hier en daar nog wat te mild, omdat in zo’n systeem niemand (buiten de absolute partijtop) vrij mag schrijven en niemand vertrouwen geniet, partijleden evenmin. Communisme is gestoeld op extreem wantrouwen; vandaar dat ieders leven continue wordt bespioneerd.
Maar Asllans beschrijving van enkele kenmerken van het communisme was in de ogen van het regime een verraderlijke misdaad. Op 26 november 1947 werd Asllan wegens samenzwering met vertegenwoordigers van de Albanese sociaaldemocratische Partij veroordeeld, in de bewoordingen van de ‘rechtbank’, ‘tot 20 jaar gevangenisstraf, dwangarbeid, verlies van alle burgerlijke en politiek rechten, alsmede inbeslagname van zijn vermogen, zowel financieel als in natura.’ Asllans vrouw, Lea’s grootmoeder Leman, werd niet lang daarna tot zware arbeid op het land veroordeeld.
Leman had kort voordat de communisten in Albanië in 1945 de macht grepen de kans gekregen met haar man en zoontje (Lea’s vader) het land uit te vluchten. Een nationaal-socialistische Duitser die zij al langer kende (maar niet mocht), en die voorspelde wat de communisten zouden doen als ze eenmaal aan de macht waren, bood aan haar en haar gezin naar Italië te brengen. Maar wat had zij te vrezen, had Leman toen gedacht. Haar beslissing niet op het aanbod van de Duitser in te gaan, kwam het gezin Ypi duur te staan.
Onwaardig gaat grotendeels niet over Albanië onder het communisme. De auteur speurt in het boek naar het leven van haar grootouders in de decennia voordien dat – door noodlot of toeval? – echter zou voeren tot een tragische lijdensweg onder het communistische regime van Hoxha.
Afbeelding: https://www.bol.com/nl/nl/f/vernedering/9300000207233236/
Follow Us!