Charles de Gaulle en zijn rol in de Poolse geschiedenis

foto ©City of Warsaw

Beata Bruggeman-Sekowska

Wie de Nowy Swiat, een van de meest prominente plekken in de hoofdstad van Polen, Warschau, bezoekt kan de rotonde met een palmboom niet missen. Deze wordt de generaal Charles de Gaulle-rotonde genoemd, en vlakbij staat zijn standbeeld. Maar waarom wordt De Gaulle, leider van het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en president van Frankrijk van 1959 tot 1969, zo zichtbaar in de Poolse hoofdstad vereerd?

Russische wens de revolutie te verspreiden en Europa te domineren

Polen (de Tweede Poolse Republiek) herwon zijn onafhankelijkheid in 1918, na via drie Poolse delingen eind 18^e eeuw (1772, 1793 en 1795) door Rusland, Pruisen en Oostenrijk te zijn opgeslokt. Destijds werd Polen na elke deling kleiner; na de laatste deling in 1795 hield de Poolse staat op te bestaan. Polen zou in 1795 voor 123 jaar van de kaart van Europa verdwijnen.

Na de communistische machtsgreep in Rusland in 1917 wilden Vladimir Lenin, Leon Trotsky, Jozef Stalin en Lev Kamenev de revolutie verspreiden naar Duitsland en West-Europa. Om dat doel te bereiken moesten ze Centraal-Europa en Polen eerst zien te veroveren. Stalin dacht dat dit voor het Rode Leger een peulschil was. De bolsjewieken (communisten) vormden marionettenregeringen in Belarus, Litouwen en Oekraïne en startten in 1919 de Sovjet-Poolse oorlog.

Franse militaire missie

Frankrijk stuurde een militaire missie van ongeveer 400 officieren naar Polen om het land in deze oorlog bij te staan, ze te adviseren en te helpen een sterk Pools leger op te bouwen. Zij hielpen de organisatie en logistiek te verbeteren en zo ook een sterke bondgenoot tegen (het zojuist in de Eerste Wereldoorlog verslagen) Duitsland te creëren. De Franse officieren werkten op verschillende niveaus samen met de staf van Poolse legereenheden. Generaal Paul Prosper Henrys leidde de Franse missie, die opereerde overeenkomstig de wens van de Poolse maarschalk Jozef Pilsudski en de Franse president Raymond Poincaré.

Charles de Gaulle maakte deel uit van de Franse militaire missie en hij vocht tegen de bolsjewieks. Hij arriveerde in Polen met generaal Haller’s Blauwe Leger, dat in 1917 in Frankrijk was opgericht. De naam van dit leger was afgeleid van de kleur van zijn uniformen. Het was de omvangrijkste Poolse militaire formatie buiten Pools gebied tijdens de Eerste Wereldoorlog, die in Vosges en in de Champagne tegen de Duitsers vocht. Haller’s Blauwe Leger vocht eveneens in de Sovjet-Poolse oorlog en was door de Fransen met 120 Renault FT-17 tanks uitgerust.

De Gaulle diende als instructeur op de infanterieschool in Rembertów en in Kutno. Tijdens zijn verblijf leefde hij op Nowy Swiat 15/17 vlakbij de rotonde. Als adviseur diende hij tijdens de oorlog tegen de bolsjewieks onder het commando van Rydz-Smigly en Pilsudski. De Gaulle werd in 1920 tot majoor bevorderd, juist voor de slag bij Warschau.

In zijn dagboek beschrijft hij zijn diensttijd in Polen en drukte hij zijn bewondering uit voor de moed van de Poolse soldaten: “Het offensief is op briljante wijze van start gegaan. De manoeuvre-groep onder het commando van het staatshoofd, Pilsudski, rukt vanuit het gebied tussen Ivanogorod22 en Chelm snel noordwaarts. De vijand is volledig verrast […]. Ah! Wat een prachtige zet! Onze Polen, alsof ze hun vleugels hadden uitgeslagen om het te halen’.”[1]

De Rode Invasie gestopt

De Slag om Warschau was de culminatie van de oorlog tegen communistisch Rusland en een van de keerpunten in de Westerse wereldgeschiedenis. Toen de Sovjet-strijdkrachten Polen binnenvielen trok het Poolse leger zich naar het westen terug en voorspelden waarnemers een beslissende overwinning voor de Sovjets. De slag om Warschau werd van 12 tot 25 augustus 1920 uitgevochten. Het Rode Leger onder leiding van Mikhail Tukhachevsky naderde de Poolse hoofdstad Warschau en het nabijgelegen Modlin-fort. Op 16 augustus gingen de Poolse strijdkrachten onder Pilsudski vanuit het zuiden in de tegenaanval. Zo braken zij het offensief van de vijand af en dwongen zij de Russische strijdkrachten tot een gedesorganiseerde terugtocht. Het Poolse leger versloeg aldus de bolsjewieks en hield de Rode invasie tegen voordat deze West-Europa kon binnendringen.

De Russische verliezen bedroegen naar schatting 10.000 doden, 500 vermisten, 30.000 gewonden en 66.000 man die krijgsgevangen werden genomen. Aan de Poolse zijde bedriegen de verliezen ongeveer 4.500 doden, 10.000 vermisten, en 22.000 gewonden.

Vladimir Lenin noemde de strijd “een enorme nederlaag” voor zijn leger. In de maanden daarop volgden nog enkele Poolse overwinningen waarmee de onafhankelijkheid van Polen werd gered. Later dat jaar volgde een vredesverdrag met Sovjet-Rusland en Sovjet-Oekraïne, dat de oostelijke grenzen van Polen tot 1939 zeker stelde.

Charles de Gaulle onderscheidde zich in operaties bij de rivier Zbrucz. Voor zijn heldendom kreeg hij de hoogste Poolse militaire onderscheiding, de Virtuti Militari.

Een veel later bezoek aan Polen van De Gaulle en het eerbewijs

Op 6 september 1967 bracht De Gaulle weer een bezoek aan Polen, nu als president van Frankrijk. Hij werd in Warschau enthousiast door een grote menigte verwelkomd. Zie hier beelden van zijn bezoek.

In 1990 werd de rotonde vlakbij zijn woonadres op Nowy Swiat naar hem genoemd.

©Central and Eastern Europe Center Communications-Unlimited.nl

Op 15 mei 2005 werd een monument voor Charles de Gaulle nabij de rotonde onthuld door de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Michel Barnier. Het monument bevindt zich tegenover het voormalige hoofdkwartier van de Dom Partii (het hoofdkwartier van het Centraal Comité van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij). Centraal Comité van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij (KC PZPR) was het bestuursorgaan van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij (PZPR) van 1948 tot 1990; de hoogste autoriteit van de PZPR tussen congressen in, die het algemene werk van de partij aanstuurde.

foto ©City of Warsaw

Het toont een marcherende generaal De Gaulle. Het enkele meters hoge voetstuk is gemaakt van graniet, het standbeeld van De Gaulle is gemaakt van brons. Het monument is een replica van het in 2000 aan de Champs Elysées te Parijs onthulde monument. De Franse beeldhouwer Jean Cardot maakte het oorspronkelijke monument. Piotr Zebrowski goot de replica en Andrzej Kisínski maakte het architecturale plan voor de locatie in Warschau.

Lees meer over het Wonder aan de Weichsel in ons artikel geschreven door Patrick van Schie

Het ‘wonder aan de Weichsel’

[1] Mariusz Kwietniewski, Major de Gaulle wojna polsko-bolszewicka, Biuletyn IPN nr 11 (216), listopad 2023, pp.35-36 file:///C:/Users/gebruiker/Downloads/Mariusz_Kwietniewski____Major_de_Gaulle_i_wojna_polsko-bolszewicka___________Biuletyn_IPN____nr_11_23%20(1).pdf

We willen het Bureau voor Toerisme van Warschau bedanken voor hun steun bij het leveren van de beelden van het standbeeld van Charles de Gaulle in Warschau.