English
Nederlands
Patrick van Schie
Op 22 februari 1946 kwam op het Amerikaanse State Department een telegram uit Moskou binnen. De auteur, de tweede man op de Amerikaanse ambassade, verontschuldigde zich bij voorbaat voor het belasten van het telegrafisch kanaal. Het telegram was inderdaad ongebruikelijk lang: uitgetypt 17 vellen papier. Het zou ook ongebruikelijk invloedrijk worden. Het ‘Lange telegram’, zoals het later bekend kwam te staan (het was op dat moment uiterst geheim), geschreven door George Kennan legde de grondslag voor de naoorlogse ‘containment’-politiek van de Verenigde Staten.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog meende president Franklin Delano Roosevelt dat er ook na de oorlog goed met de Sovjet-Unie zou zijn samen te werken. Roosevelt dacht dat zijn persoonlijke charme veel invloed op Stalin had. Na het overlijden van Roosevelt in april 1945 was deze naïeve gedachte nog niet meteen uit Amerikaanse regeringskringen verdwenen. Enkele botte acties van de Sovjet-Unie hadden al wel twijfels over de bedoelingen van de Sovjet-Unie gezaaid. En de nieuwe Amerikaanse president, Harry Truman, was uit een heel ander hout gesneden. Hij was nuchter, en minder goed van vertrouwen. Truman stond dan ook open voor de boodschap die Kennan in zijn ‘lange telegram’ overbracht.
Die boodschap luidde: vergis je niet, de Sovjet-Unie wil anders dan zij beweert geen ‘vreedzame coëxistentie’ maar is uit op de ondergang van de kapitalistische wereld. Het land denkt ook dat de kapitalistische landen elkaar in de haren zullen vliegen, en het zal alles doen om dit te bevorderen. Bijvoorbeeld anti-Amerikanisme aanwakkeren in Groot-Brittannië en wantrouwen tegen de Britten zaaien in de Verenigde Staten. ‘Progressieve’ krachten in het Westen die het doel van de Sovjet-Unie (onbewust) helpen te bevorderen, kunnen worden gebruikt. Maar níet de gematigde socialistische en sociaal-democratische leiders. Die zijn nog gevaarlijker dan de ‘reactionairen’ en moeten dan ook met alle middelen worden bestreden en tegengewerkt.
Niet het Russische volk stond vijandig tegenover het Westen, stelde Kennan, maar het regime in Moskou. Dat handelde uit ideologische motieven en uit een ‘neurotische’ onzekerheid. De Sovjet-Unie zal bijvoorbeeld de nieuwe Verenigde Naties niet benaderen als een mechanisme om een stabiele wereld te vormen, waarschuwde Kennan, maar uitsluitend om de eigen expansionistische doelen te bevorderen. Waar zij daartoe in staat is, zal de Sovjet-Unie volgzame lokale communisten aan de macht helpen [een proces dat op dat moment volop gaande was in Oost-Europa, al noemde Kennan niet die landen maar Noord-Iran en Turkije expliciet; PvS]. In andere landen worden deze krachten ingezet om de stabiliteit te ondermijnen, zoals door het nationaal zelfvertrouwen aan te tasten, de onrust in de industrie aan te wakkeren en te verhinderen dat deze landen hun defensie versterken.
‘Samenvattend hebben we hier [met de Sovjet-Unie] een politieke kracht die fanatiek is toegewijd aan het geloof dat er met de Verenigde Staten geen permanente modus vivendi kan bestaan, dat het wenselijk en noodzakelijk is dat de interne harmonie van onze samenleving wordt ontregeld, onze traditionele levenswijze wordt vernietigd, het internationale gezag van onze staat wordt gebroken, om de Sovjet-macht veilig te stellen.’
De Verenigde Staten hoefden hier niet machteloos tegenover te staan, meende Kennan. Anders dan Hitler-Duitsland, was het Sovjet-regime niet ‘avonturistisch’ maar zou het gevoelig zijn voor de logica van (tegen)macht. Uiteindelijk, ondanks alle hulpbronnen die het land had, stond de Sovjet-Unie ook zwakker dan het Westen. Wel zou het van groot belang zijn dat de Westerse bevolking doordrongen raakte van de realiteit in Rusland. En, zo sloot Kennan zijn ‘lange telegram af, ‘wij moeten de moed en het zelfvertrouwen hebben om vast te houden aan onze eigen methoden en concepties van een menselijke samenleving. Want het grootste gevaar dat ons zou kunnen overkomen is dat wij in het omgaan met het probleem van het Sovjet-communisme, net zo worden als degenen tegen wie we ons teweer stellen.’
afbeelding: copyrights free
Follow Us!