DDR 75 jaar geleden formeel gesticht

door Patrick van Schie

7 oktober is voor velen de datum waarop wordt stilgestaan bij de afschuwelijke aanslag van de terroristische organisatie Hamas op willekeurige burgers in Israël, die zijn vermoord, verkracht en/of ontvoerd en van wie er nog altijd naar schatting bijna 100 worden gegijzeld. Ook in Europa heeft de datum van 7 oktober een lugubere betekenis, zij het inmiddels veel verder weg in de tijd. Op 7 oktober 1949 werd namelijk de Deutsche Demokratische Republik (DDR) opgericht, een vazalstaat van de Sovjet-Unie die net als de moederstaat een communistische dictatuur was. Tekenend was het tweede woord in de naam meteen een leugen. Aan de DDR was niets democratisch. Het was een ‘volksdemocratie’, wat communistisch jargon is voor absolute heerschappij van de communistische partij(top) over de bevolking. In het geval van de DDR bestond zelfs de top van de SED, de communistische partij van deze vazalstaat, overigens uit zetbazen van een nog hogere communistische partij-elite: het Politburo in Moskou. Het SED-regime was geïnstalleerd door Moskou en er uiteindelijk volledig van afhankelijk.

Dat bleek al binnen vier jaar. Officieel was de DDR een ‘arbeiders- en boerenrepubliek’ maar pijnlijk genoeg kwamen juist de arbeiders binnen vier jaar massaal in opstand – in juni 1953 – en kon de SED alleen door bruut geweld van Sovjet-tanks aan de macht worden gehouden [zie ’17 juni 1953: arbeiders tegenover de zogenaamde ‘arbeidersstaat’ DDR’]. Dat veel inwoners liever in het ‘kapitalistische’ West-Duitsland dan in de communistische DDR woonden lieten zij tot 1961 weten door te ‘stemmen met de voeten’. Elk jaar trokken tussen de 150.000 en meer dan 300.000 inwoners uit de oostzone (de DDR) naar West-Duitsland via het toen nog niet afgesloten Berlijn. In de nacht van 12 op 13 augustus 1961 maakte het regime daar, na goedkeuring te hebben gekregen van Moskou, een einde aan door de bouw van de Berlijnse Muur. Alleen al aan deze Muur zouden nog talloze slachtoffers vallen die de ‘misdaad’ pleegden (volgens DDR-wetten) hun leven te willen voortzetten in het vrije Westen [zie ‘Doodbloedende vluchteling symbool voor de wreedheid van de Berlijnse Muur’].

De bouw van de Berlijnse Muur maakte de DDR in feite tot één grote gevangenis, waarin de bevolking werd bespioneerd, klein gehouden en economisch steeds meer verarmde ten opzichte van de Duitsers die het geluk hadden in de Bondsrepubliek te wonen. Zoals in alle communistische landen leefde de partijtop in luxe, letterlijk in bewaakte enclaves en omringd door goederen uit het Westen, terwijl de gewone mensen in de rij stonden voor de meest dagelijkse levensbehoeften, die lang niet altijd verkrijgbaar waren. Woningen en bijvoorbeeld TV’s waren van slechte kwaliteit; op een Trabant (‘de’ DDR-auto) was het meer dan tien jaar wachten.

Veel erger was natuurlijk het verlies aan vrijheid en het voortdurend bespioneerd worden. De Stasi, de geheime politie, telde in 1989, toen het regime kort na haar veertigste verjaardag viel, zo’n 91.000 leden op een bevolking van op dat moment 17 miljoen; daarnaast werkte dubbele aantal als Inoffizielle Mitarbeiter (IM), informant. Na de val van de Muur ontdekten talloze Oostduitsers dat tot deze spionnen zelfs hun eigen man of vrouw behoorde. In totaal zijn in de hele geschiedenis van de DDR 180.000 mensen volledig in dienst van de Stasi geweest, meer dan een half miljoen hebben gewerkt als IM. Slachtoffer van het bespioneren was elke andere burger (zie de film ‘Das Leben der Anderen’ uit 2006). Nog eens in totaal ongeveer 165.000 mensen zijn als politieke gevangene in een cel beland, in een gevangenis binnen de grote ‘openluchtgevangenis’ DDR. Wie wil weten hoe zo’n gevangenis eruit zag kan in het oosten van Berlijn de voormalige Stasi-gevangenis Hohenschönhausen bezoeken. In het grote gebouw tegenover de ingang zaten Stasi-medewerkers elke dag de brieven van DDR-burgers open te stomen, na te lezen op ‘verdachte’ politieke ideeën of vluchtplannen en weer dicht te plakken zodat de brief alsnog bij de nietsvermoedende geadresseerde belandde.

35 jaar na de val van de Berlijnse Muur en het ineenstorten van de communistische dictatuur DDR is de erfenis nog lang niet weg. De democratische gezindheid in de Länder die ooit deel uitmaakten van de DDR blijft ver achter bij die in West-Duitsland. Die Linke, waarin de SED is opgegaan, krimpt weliswaar maar de recente verkiezingssuccessen van Bündnis Sarah Wagenknecht (BSW), geleid door een keiharde pro-Russische communiste, doen die krimp meer dan teniet. In Brandenburg en in Saksen heeft onlangs 1 op elke 6 kiezers bij de deelstaatverkiezingen op een van beide communistische partijen gestemd, in Thüringen zelfs 30%. Dat de meeste democratische partijen in Duitsland besturen met BSW niet zonder meer uitsluiten, is naïef tot ronduit gevaarlijk.

Afbeelding: https://pixabay.com/nl/photos/stempel-ddr-pfenning-postkantoor-607152/