Het herstel van de Letse onafhankelijkheid

Beata Bruggeman-Sekowska

Vandaag viert Letland de dertigste verjaardag van het herstel van zijn onafhankelijkheid. Op 4 mei 1990 besloot het parlement in Riga dat Letland zich zou afscheiden van de Sovjet-Unie en zijn onafhankelijkheid zou verklaren. Daarmee werden de Letse staat uit het interbellum en de Letse Grondwet van 1922 hersteld.

 

Letland had vijf decennia deel uitgemaakt van de Sovjet-Unie. 1945 bracht aan Centraal- en Oost-Europa geen bevrijding maar bezetting door het bloedige communistische regime. De Baltische staten – Estland, Letland en Litouwen – werden volledig opgenomen in de Sovjet-Unie na de militaire bezetting en annexatie eerst in 1940 en later opnieuw in 1944.

 

De constitutionele wet op de staat van de republiek Letland die op 21 augustus 1991 door de Opperste Raad werd aangenomen gaf een politieke impuls aan het begin van de erkenning van het herstel van de Letse onafhankelijkheid. IJsland was de eerste staat die de Letse onafhankelijkheid de volgende dag erkende. Aan het einde van dat jaar, 1991, hadden 94 staten de onafhankelijkheid van Letland erkend en waren met 45 staten de diplomatieke betrekkingen gevestigd of hersteld.

Aan dit proces was de Zingende revolutie, op de Baltische wijze, voorafgegaan.

De Baltische staten waren sinds 1940 door de Sovjet-Unie bezet. Dit vloeide voort uit het pact dat de Sovjet-Unie op 23 augustus 1939 in Moskou met nazi-Duitsland had gesloten, in het bijzonder uit de geheime clausule. Dit verdrag is bekend als het Hitler-Stalin-pact oftewel het Molotov-Ribbentrop-pact (de laatste benaming naar de ministers van buitenlandse zaken Vjatsjeslav Molotov (USSR) en Joachim von Ribbentrop (Duitsland)).

 

Vanaf de opslorping door de Sovjet-Unie in 1940 waren de inwoners van de Baltische staten gedwongen te leven onder de dictatuur van de Communistische Partij en waren zij hun vrijheid van denken en meningsuiting kwijt. De Sovjet-Unie ontkende het bestaan van de geheime clausule van het pact en beweerde dat de Baltische staten zich vrijwillig bij de Sovjet-Unie hadden aangesloten. Op 23 augustus 1989, de 50e verjaardag van het Molotov-Ribbentrop-pact, verlangde de Baltische bevolking openlijke erkenning van het bestaan van de geheime clausule en het herstel van de onafhankelijkheid van de Baltische staten. Die dag vormden ongeveer 2 miljoen Letten, Esten en Litouwers hand in hand een menselijke ketting die van Tallinn via Riga naar Vilnius liep. Deze menselijke ketting was 700 km lang en vormde een duidelijk signaal van hun solidariteit en verlangen naar vrijheid.

 

In januari 1991 trachtten (pro-)communistische krachten de Sovjet-macht te herstellen. Letse demonstranten slaagden erin te verhinderen dat Sovjet-troepen strategische posities innamen. Deze gebeurtenissen staan bekend als ‘De dag van de barricaden’. Op 19 augustus 1911 poogde een groep hoge Sovjet-leiders de macht op Gorbatsjov te heroveren, wat mislukte dankzij pro-democratische demonstranten. Na het falen van deze coup verklaarde de Opperste Sovjet van de Letse republiek op 21 augustus 1991 dat de transitieperiode naar volledige onafhankelijkheid vanaf 4 mei 1990 was beëindigd. Letland werd tot volledig onafhankelijke natie uitgeroepen.

 

 

Bron: www.communications-unlimited.nl

Afbeelding: https://www.saeima.lv/en/about-saeima/informative-materials-about-the-saeima/infografika-4-maijs-latvijas-republikas-neatkaribas-atjaunosanas-diena-1